تحلیلی بر پیامدهای هدفمندسازی یارانه ها در اقتصاد خانوار روستایی، مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان بیرجند

اقتصاد ایران از دهه 70 به بعد با نرخ تورم بالا و کاهش رشد اقتصادی رو به رو بوده ، به گونه ای که نرخ تورم در سال 1387 نسبت به اواخر دهه 70 بیشتر از دو برابر افزایش یافته و به 28درصد رسیده است. رشد اقتصادی نیز در سال 87 به 2درصد رسید که نسبت به دهه 70 و اویل 80 روند کاهشی داشته است. در این میان نواحی روستایی بویژه در محدوده مورد مطالعه بواسطه کمبود منابع آب و خاک آسیب پذیری بیشتری پیدا کرده است. لذا باید در جهت ارتقاء سطح درآمد و رفاه روستائیان به تقویت زیرساخت های تولید و اصلاح نظام قیمت گذاری محصولات پرداخته شود. در این راستا با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها هزینه، درآمد و رفاه خانوار روستایی دچار تغییراتی شده است که در کوتاه مدت و بلندمدت پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات هدفمندسازی یارانه ها بر اقتصاد خانوار روستایی ساکن بخش مرکزی شهرستان بیرجند به سنجش فرضیاتی پیرامون هزینه، درآمد، الگوی مصرف و رفاه خانوار پرداخته است. بدین منظور پرسشنامه اجتماعی- اقتصادی خانوار جهت بررسی 23 متغیر در قبل و بعد از هدفمندی یارانه ها در میان 371 خانوار نمونه توزیع گردیده است. یافته های تحقیق حاصل بررسی های پرسشنامه ای با استفاده از روش های تحلیل آماری، پویاشناسی و مدلسازی عامل گرایانه می باشد. که بنا بر آن در 72 درصد خانوارهای نمونه میزان هزینه خانوار بعد از هدفمندی کاهش یافته است و نیز با افزایش درآمد، میزان کاهش هزینه بیشتر شده است. اما با در نظر گرفتن نرخ تورم و متوسط رشد هزینه ها، تغییرات هزینه محسوس نمی باشد و نسبت به قبل کاهشی نداشته است. در نزدیک به 70 درصد خانوارها میزان درآمد افزایش داشته است. با این وجود قدرت خرید خانوار در حد متوسط رشد داشته است. همچنین بررسی هزینه خانوار حاکی از آن است که هزینه های تولید در هر سه گروه درآمدی افزایش داشته و سهم کالای خوراکی نیز در گروه با درآمد پایین و گروه با درآمد بالا کاهش یافته است. سهم هزینه تفریح و سرگرمی در 97درصد خانوارها کاهش داشته، هزینه مربوط به حمل و نقل نیز در 50درصد خانوارها کاهش داشته و در 33درصد نیز افزایش یافته است. با این حال با افزایش درآمد، سطح رفاهی خانوار در حد متوسط رشد یافته است، بویژه در خانوارهایی که شاغل بخش غیرکشاورزی بوده اند و نیز درآمد قبلی آنها بالا بوده است. بررسی ها نشان داده است که با افزایش درآمد و رفاه خانوار تمایل به مصرف گرایی و تجمل گرایی افزایش یافته و در مقابل تمایل خانوار به تولید و اشتغال زایی در 70درصد خانوارها کاهش داشته است. کلمات کلیدی: هدفمندی یارانه- اقتصاد خانوار- بخش مرکزی شهرستان بیرجند